Serokê Daîreya Îmar û Bajarvaniyê ya Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê Murat Emînoglu ku di Atolyeya Pêşeroja Rezanê de pêşkêşî kir, qadên ku di asta 1emîn de rîska afatê hildigirin li seranserê bajêr rêz kir û destnîşan kir ku Rezana Kevin devera ku pêdiviya wê bi veguhertina herî bilez heye.

Murat Emînoglu, Serokê Daîreya Îmar û Bajarvaniyê, di rûniştina yekemîn a "Atolyeya Pêşeroja Rezana Kevin ji Perspektîfa Afat, Veguhertina Bajarî û Koçberiyê" de ku ji aliyê Şaredariya Rezanê ve hatibû lidarxistin, axivî. Emînoglu, di pêşkêşiya xwe ya bi sernavê "Nêrîna Giştî ji Pîvana Amedê" de, bal kişand ser geşedana dîrokî ya bajêr, qadên di bin rîska afatê de û veguhertina Rezana Kevin.

Emînoglu, di pêşkêşiya xwe de, pêvajoyên îmarê yên Amedê di çarçoveyeke dîrokî de nirxand û bandorên tecrûbeyên plansaziyê yên ji salên 1930an heta îro li ser geşedana bajarî vegot. Emînoglu destnîşan kir ku ji salên 1950an ve, bajar bi koçberiya ku bi lez zêde bû re, rastî avahîsaziya bê plansazî hatiye û anî ziman ku bi taybetî Herêma Rezanê ji salên 1960î û vir ve li ser parselên ne-kontrolkirî û parvekirî geş bûye.

"Li derveyî teyareyên veguhestinê, herêmên xaniyên pir-qatî ku li ser kolanên teng hatine çêkirin û wesayîtên wekî ambulans, agirkujî û hwd. di têketina wan de zehmetiyê dikişînin, çêbûne. Ji ber ku ev herêm di herêma erdhejê ya 2emîn de ye, rîskekê çêdike. Avahiyên li qadê ji aliyê berxwedanê ve ne ewle ne û her wiha ji aliyê fîzîkî ve jî têr nakin û ne tendurist in. Hema hema tevahiya avahiyan temenê xwe yê aborî temam kirine û di warê ewlehiya can û mal de rîskeke giran çêdikin."

'Devera bajarî ya herî qelebalix û bi pirsgirêk e'

Emînoglu got, "Rezana Kevin, îro bi 11 taxên xwe, 259 hezar nifûs, 12 hezar û 746 avahî û 77 hezar beşên serbixwe, devera herî qelebalix û bi pirsgirêk a bajêr e," û destnîşan kir ku Rezanê li herêma erdhejê ya 2emîn e û ji bilî pirsgirêkên avahîsaziyê yên ku berxwedana statîk winda kirine, ji ber kêmasiya binesaziya civakî û teknîkî, qelebalixiya nifûsê û pirsgirêkên sosyo-aborî rîskê çêdike.

Derbarê planên îmarê yên Rezana Kevin de, Emînoglu wiha got:

"Ji bo rêberiya pêvajoyên veguhertina bajarî li Herêma Rezanê, Plana Îmarê ya Esasî ya bi pîvana 1/5000 ku di sala 2008an de hat pejirandin, armanc kir ku zemînê ji bo biryar û prensîbên planê yên ku dê rê li ber projeyên veguhertinê vekin, amade bike. Lê belê, piştî vê planê, li gorî hewcedariyên geşedana bajarî ya li herêmê, di navbera salên 2021-2023an de, hem Plana Îmarê ya Esasî ya bi pîvana 1/5000 û hem jî Planên Îmarê yên Pêkanînê yên bi pîvana 1/1000, di sê qonaxan de ji nû ve hatin amadekirin û ketin meriyetê."

Zehmetiyên avahîsazî, hiqûqî û sosyolojîk

Emînoglu di berdewamiya pêşkêşiya xwe de, li ser mînaka qada veguhertina bajarî ya Taxa Kaynartepeyê, zehmetiyên avahîsazî, hiqûqî û sosyolojîk ên li pêşiya pêvajoyê jî parve kir. Wî diyar kir ku pêkhateya milkîyetê ya pir-parvekirî, astengiyên di pêvajoyên lihevkirinê de û rewşa malbatên ku bêyî bedel/kirê rûdinin, pêvajoya veguhertinê zehmet dikin.

'Beşdarbûna welatiyan girîng e'

Emînoglu destnîşan kir ku dema plansaziya pêşeroja Rezana Kevin tê kirin, beşdarbûna welatiyan, mekanîzmayên piştevaniya civakî û têkiliya baweriyê bi qasî planên teknîkî girîng in.

'Armanca me ya bingehîn afirandina jîngehên ewle ye'

Emînoglu bi bîr xist ku Rezana Kevin yek ji heşt qadên pêşîn e ku li Amedê di bin rîska afatê de ye û wiha got:

"Di nav sînorên parêzgeha Amedê de; qadên ku ji bo zêdekirina kalîteya jiyanê pêdiviya wan bi başkirinê heye, bi berçavgirtina pîvanên wekî taybetmendiyên zeviyê, têrkeriya teknîkî ya avahiyan, rewşa îmar û ruhsatê, şert û mercên fîzîkî yên avahiyan û sînordariya îmkanên binesaziya civakî û teknîkî, hatine destnîşankirin. Di vê çarçoveyê de, 8 qad li seranserê bajêr (Rezana Kevin, Taxa Peyas, Taxa Huzurevlerî, Şilbe, Taxên Azîzîye-Gûrdoğan-Cumhuriyet, Ben û Sen, Sûrîçî-Alîpaşa-Lalebey-Cevatpaşa, Taxên Ferîtköşk-Dîcle) wekî qadên ku di asta 1emîn de rîska afatê hildigirin, derdikevin pêş. Di van qadan de; afirandina jîngehên ewle, tendurist û jiyînbar, û girtina destê şert û mercên fîzîkî yên heyî û hewcedariyên civakî bi nêzîkatiyeke yekgirtî, di nav armancên me yên bingehîn de ne."

Akademîsyenan pêşkêşî kirin

Di rûniştinê de, Mîmar û Pispora Parastinê Doç. Dr. T. Gül Köksal, bi sernavê "Li şûna veguhertina bajarî, başkirina bajarî; Li şûna plansaziya sereke, bajarvanîyeke din: Reşa"; Doç. Dr. Mehmet Emîn Öncü ji Zanîngeha Dîcleyê, bi sernavê "Nirxandina Avahiya Heyî ya Navçeya Rezanê ji Aliyê Avahîsaziyê ve"; Serokê Beşa Zanista Veguhastinê ya Zanîngeha Dîcleyê Dr. Beyhan İpekyüz, bi sernavê "Amadekarî Beriya Veguhertinê li Navçeya Rezanê: Veguhastin" pêşkêşî kirin.